Ji çar aliyên cihanê gelek koçber ji ber şer, qeyrana aborî û hwd. berê xwe didin Ewropayê. Koçberên Ewropayê neçar dimînin ku di karên bêkalîfîye de dixebitin.

Ev dîmeneke hevpar e li metropolên pirçandî yên Ewropayê: zilamekî Sûdanî ku wekî berber perwerde bûye, neçar e ku karên paqijiyê yên bê belge bike; hostayekî kevirên dîwaran yê Afganî ku berê xwe daye ajotina kamyonê; jineke Sûryeyî ya bi bawernameya zanîngehê di zanistên laboratuwara bijîşkî de di metbexa xwaringehekê de asê maye.

Ev pirsgirêk ne tenê bandorê li mezûnên zanîngehê dike, lê di heman demê de li karkerên pispor, esnaf û kesên xwedî zanîna kevneşopî jî dike, bi heman rengî wan di çerxek “karûbarê kêm-kalîfiye” de asê dike. Ji ber vê yekê, ev rewş ne “têkçûna entegrasyonê” ya takekesî ye, lê belê encama avakirina rejîmeke çînî û îdeolojîk e.

“Îstîhdama Karê Bêkalîfiye”: Rastiyek Çînî Ji Pênaseyê Wêdetir

Li gorî daneyên OECD û ILO’yê, ji sisêyan yekê koçberan li Ewropayê neçar in ku li derveyî qada pisporiya xwe bixebitin. Ev rewş ne tenê yên xwedî bawernameyên akademîk lê di heman demê de esnafên pir jêhatî jî vedihewîne. Rewşa darçêkerekî hostayê Pakistanî ku di nav xetên komkirina kargehê de asê maye, dişibihe ezmûna akademîsyenekî Kurd ku wekî peywirdarekî ewlehiyê dixebite – her çend bi ezmûnên civakî yên cûda be jî, ew heman çîroka dûrxistinê nîşan dide.

Hoda A., koçberekî Îranî ku li Lyonê dijî, ev rewş di hevpeyvînek sala 2022’yan de ji Der Spiegel re wiha vegot:

Ez mamosteyê dirûtinê bûm. Li vir, ez bêyî ku qet atolyeyek tekstîlê bibînim, hatim şandin lênêrîna zarokan.

Kurdên li Ewropayê: Barê Nasnameyê, Windakirina Statuyê

Beşek girîng ji Kurdên ku koçî Ewropayê dikin, pir caran ji ber sedemên siyasî, xwedî paşxaneyên berfireh di perwerde, çand an hunerê de ne. Lêbelê, ev pisporî kêm kêm di bazara kar de tê xuyakirin. Li gorî daneyên ji Friedrich Ebert Stiftung (2023), tenê %6’ê ciwanên Kurd li Almanya di pîşeyên xwe yên têkildar de dixebitin. Li Belçîka û Fransayê, cudakariya li dijî karkerên Kurd bi berdewamî di raporên sendîkayan de tê destnîşankirin.

Di Qada Kedê de Mozaîka Koçberan

Kürtlerden Her çend ji Kurdan kêmtir xuya bibin jî, komên din ên koçber jî barê keda Ewropayê hildigirin. Hi ji wan koman:

Koçberên Sûdanî û Erîtreyî, ku pir caran bê belge li Îtalya û Fransayê dixebitin (FRA, 2023; HRW, 2022).

Pîşekarên Afganî yên ku nikarin bikevin sektorên marangoziyê an jî metalkariyê li Almanya (OECD & DW, 2022).

Jinên Sûryeyî li Spanyayê neçarî karên paqijiyê yên ne ewle têne kirin (El País, 2023; Reuters, 2022).

Karkerên Pakistanî û Bangladeşî yên li Keyaniya Yekbûyî di sektorên avakirin û veguhastinê de qezayên kar ên kujer dijîn (The Guardian, 2023).

Tiştê van hemû koman ya hevpar ew e ku ew mehkûmî şert û mercên xebatê yên nearam, demkî û pir caran bê belge ne.

Hevgirtina Civakî yan Hevgirtina Bazarê?

Siyaseta “entegrasyonê” ya YE’yê pirî caran koçberan ji kokên wan ên çandî û pîşeyî qut dike, wan vediguherîne modelek welatîbûnê ya li ser bazarê. Li gorî analîzek New York Timesê ya 2024’an, ji %70’î zêdetir bernameyên “entegrasyonê” li Ewropayê li ser ketina bazara kar disekinin, lê ji %25’î kêmtir girîngiyê didin tevlêbûna çandî û civakî (NYT, 2024).

Nedîtina Kesên Ku Zanîngeh Nexwendine

Her çend nîqaşên koçberiyê pirî caran li dora fîgurê “koçberê xwedî xwendina bilind” dizivirin jî, esnaf, hunermend, pisporên sertîfîkayî û karkerên çandiniyê bi piranî têne paşguh kirin. Husam D., penaberek Afganî û marangozekî ye ku li Essenê dijî, vê rewşê di hevpeyvînek 2023’yan de bi Deutsche Welle re wiha anî ziman:

“Ez çûm dibistana şagirtiyê, bi salan wekî marangoz xebitîm û li bajarê xwe sertîfîkaya masterê wergirtim. Lê li vir ti wateya wê tunebû.”

Ev rewş bi kêmbûna karkerên teknîkî û pîşeyî li Ewropayê (OECD, 2023) re berevajî ye, ji ber ku daxwaza ji bo pisporên jêhatî li welatên mîna Almanya, Fransa û Hollanda pir zêde ye.

Hiyerarşiya Kedê di nav Sîstema Kapîtalîst de

Ev rewş tenê bi “nelihevhatina çandî” nayê ravekirin. Wekî encamek rasterast a têkiliyên hilberînê yên kapîtalîst, keda koçber bi awayekî sîstematîk ber bi karên kêm-meaş, neewle û nerm ve tê rêvebirin. Koçber wekî “artêşek rezerv ya hêza kar” ji bo sermayeyê, hêzek karker a nerm, bêdeng û bê-danûstandin kar dikin. Bi taybetî koçberên bê belge, bi rêya meaşên kêm, nebûna parastina sendîkayê û demjimêrên xebatê yên dirêj bi tundî têne îstismarkirin. Ev rewş kêmtir li ser “entegrasyonê” ye û bêtir li ser serdestiya aborî û lawaziya çînî ye.

Astengiyên Rasteqîn ên Li Pêş Yekbûna Civakî

Çend astengî li pêşiya entegrasyona rastîn radiwestin:

– Astengiyên ziman wekî amûrek tecrîda çandî tê bi kar anîn.
– Naskirina dîploma û sertîfîkayan dibe fîltireke burokrasiyê.
– Di pêvajoyên wergirtin û pêşvebirina kar de nijadperestî û ksenefobî derdikevin pêş.
– Nebûna nûnertiya sendîkayan têkoşîna karkerên koçber qels dike.
– Zanîna kevneşopî û pîşekarî di nav normên bazarê de bêqîmet dibin.

Encam û Pêşniyazên Politîk

Kêmbûna sîstematîk a karkerên koçber ne tenê windahiyek takekesî ye, lê di heman demê de astengiyek girîng e ji bo hevgirtina civakî, hilberîn û edaletê jî. Gavên sereke ji bo çareserkirina vê pirsgirêkê ev in:

– Hêsankirina naskirina dîplome û sertîfîkayan, rakirina astengiyên burokratîk û lezandina pêvajoyên sererastkirinê.
– Pêşxistina bernameyên veguheztinê yên taybetî yên pîşeyê ji bo pîşekar û karkerên teknîkî, û hevgirtina van bi piştgiriya ziman re.
– Avakirina mekanîzmayên çavdêriya serbixwe ji bo eşkerekirina cudakariyê di pêvajoyên xebatkar girtin û pêşvebirinê de.
– Xurtkirina sendîkayan û pêşxistina modelên rêxistinkirina pirzimanî, da ku nûnertiya koçberan misoger bikin.
– Entegrasyonê ne wekî jêbirina çandî, lê wekî wekhevî di nav cûrbecûr di perwerde, kar û siyaseta giştî de ji nû ve pênase bikin.
– Reformên wiha dê ne tenê ji bo koçberan be, lê di heman demê de ji tevahiya civakê re bi feyde be û bi afirandina pergalek kar a dadperwertir û hilberînertir.

Çavkanî

FRA (2021), “Protecting migrant workers from exploitation in the EU: boosting workplace inspections”
HRW (2022), “‘Working Like a Robot’: Abuse of Tanzanian Domestic Workers in Oman and the United Arab Emirates”
OECD (2022), “How to make labour migration a win-win situation for all”
DW (2021), “Afghan refugees in Germany struggle to find jobs”
FES (2019), “Junge Menschen kurdischer Herkunft in Deutschland: Lebenslagen und Perspektiven”
Der Spiegel (2020), “Unsichtbar und systemrelevant: Migrantinnen in der Pflege”
The Guardian (2022), “Migrant workers at higher risk of death in UK construction industry, data shows”
NYT (2023), “Europe’s Migrant Integration Efforts Often Fail at the Local Level”
El País (2023), “Las sirias invisibles: trabajadoras sin contrato”
Reuters (2022), “Spain’s refugee women face labour inequality”
OECD (2023), “Skills shortages and international mobility”